Flitet për një inisiativë të ndërmarrë nga Eparkia e Ungrës\ Cosenza\ Itali drejtuar nga Imzot Donato Oliveri, ku popullsisë arbëreshe i ofrohen falas dy volumet e abetares\ Alfabetizzazione, por edhe kurse falas për të mësuar gjuhën arbëreshe.
Në një mesazh nga siti i tyre thuhet: ”Të dielën, më 16 prill 2023, në Kozencë, në selinë e Seminarit Dioqezan, do të fillojmë kursin hyrës të leximit të gjuhës që flasim – të xëmi të djovasëmi gjuhen çë fjasëmi, me përdorimin e dy vëllimeve “Shkrimi arbëreshe” dhuruar falas. I ngarkuar nga Peshkopi i Ungrës me këtë mision është Papas Pietro Lanza. Gjuha jonë e çmuar amtare, trashëgimia e së cilës është shprehje janë e mbrojtur”
Nga ky libër veçojmë mendimin e Ernesto Koliqit për përkthimin e liturgjisë bizantine, në gjuhën arbërishte:
“Është një sipërmarrje shumë e vështirë për të përgatitur një tekst liturgjik si përdorim popullor në lokalitetet italo-shqiptare, që shtrihen nga rajoni i Abruzzo-s deri në Siçili. Mund të konfirmojmë se përkthyesit e kanë realizuar me sukses. Duke pranuar dialektet e ndryshme të karakteristikave të përbashkëta, ata e përkthyen tekstin liturgjik grek në një gjuhë të folur dinjitoze.(Ernest Koliqi, Liturgjia Hyjnore, në Shejzat, 1-3, XII, 1968, fq 129.)
Të gjithë e dimë se arbëreshët, nuk janë shqiptarë të sotëm. Ata kanë një kulturë 600 vjecare në territorin italian, është edhe ky motivi që nuk pranojnë si gjuhë të zyrtarizuar shqipen standarte të sotme, e cila nuk është shqipja e dikurshme, dhe për këtë në kulturën arbëreshe dallojmë:
1- Rrënjët etnike, eshtë një rrënjë historike, statike( është rrënja e origjinës).
Në rrënjët etnike mund të ruash kostumin, zakonet, por ke humbur gjuhën dhe ritin.
2- “ Radice matrice identitaria/ Rrënjët thurrëse të identitetit”do të thotë që ti vazhdon e flet gjuhën dhe praktikon ritin. Parametra e këtij termi përmblidhen në ruajtje e Ritit arbëresh, dhe në ruajtjen e gjuhes arbëreshe.
Të cilat mund të katologohen në:
A\ kommunite italo-shqiptare që janë nënshtruar ritit latin dhe asimiluar
B\komuniteti shqiptaro-italian i ritit shqiptar që nuk flasin më gjuhën arbëreshe
C \Komunitete italo-shqiptare të ritit bizantin që kanë kaluar në ritin latin, por flasin gjuhën arbëreshe.
D\Komunitete italo-shqiptare që praktikojnë ritin bizantin dhe gjuhën arbëreshe.
Papas Pietro Lanzai cili dhuroi libra të shkrim-leximit fëmijëve dhe prindërve që e përqafuan projektin me entuziazëm.
Emocionohesh kur shikon në ato banka fëmijët e zonave Colombra, Cavallerizzo, Cerzeto, San Giacomo, Torano që mësojnë arbërishtë. Gjithëcka e atyre tingujve në arbërisht kthehet në një sinfoni i orkestruar nga ato dy sy të urtë, plot vullnet dhe shpirt plot krenari të prof.Stamile për gjuhën arbërishte.
Qana\ Cerzeto, është një nga ngulime pothuajse e asimiluar në gjuhë. Emozionohesh kur lexon nëpër rrejte kërkesën se ku mund ta gjejnë këtë abetare, dhe nëse do të ketë kurse on-line.Duket sikur për një çast jemi larg atyre pretendimeve ku çdo katund\ ngulim arbëresh donte gjuhën lokale të tij. Kjo gjë është disi e vështirë. Kjo gjuhë përbashkuese e liturgjisë në gjuhën shqipe jep prova që mund të arrihet një gjuhë e unifikuar në të gjitha fshatrat arbëresh, qofshin ato bizantine apo jo.
Kjo abetare është pjesë e asaj ndjesie përbashkuese, ku arbëreshi i kishës bizantine lidhet me arbëreshin e kishës katolike, ku fëmijë dhe i rritur, burra e gra, e të gjithë së bashku kërkojnë të mbajnë gjallë pa dallim feje gjuhën 600 vjetçare të një atdheu që brezat kurrë nuk e panë më, por dhe kurrë nuk e harruan./Perspektiva/
